Πότε μου δεν εμπορεσα να καταλάβω τη τέχνη και έτσι αποφεύγω να εκφέρω γνώμη .
Αυτές τες μέρες που πάλε έγινε ολόκληρη φασαρία για τους πίνακες του Γαβριήλ (που ούτε καν είδα-πέρα που το κολάζ του διπλαρου) ....
Από όλα τα άρθρα στες εφημερίδες, τα μπλοκ και τα σχόλια αναγνωστών ηβρα πιο υγείες να κουβεντιαζω με τον chat.
Επικίνδυνο θα λεγε κάποιος ,που με τη μηχανή βρίσκεις την καλυττερα πάρα να συζητάς με τους ανθρώπους....
Εσσιει όμως ένα ορθολογισμό, που ρε παιδί μου επικοινωνούμε
Και τα πράματα είναι τελικά πολύ απλά
Και έχουν ξεκαθαρίσει εδώ και πάρα πολύ καιρό
Δύο ερωτήσεις του έκαμα και έχω καλυφθεί πλήρως.
Το πλαίσιο λοιπόν είναι εκεί , και οποίος ειδε τους πίνακες ας φκαλει τα συμπεράσματα του
Ερωτησα λοιπόν
Πού βρίσκεται το όριο στην τέχνη ανάμεσα στην ελευθερία του λόγου και την προσβολή μιας θρησκείας;
Δεν υπάρχει ένα ενιαίο, παγκόσμιο «όριο». Το πού βρίσκεται η γραμμή ανάμεσα στην ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης και την προσβολή μιας θρησκείας εξαρτάται από το πλαίσιο, την πρόθεση, τον αντίκτυπο και το νομικό και πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο εμφανίζεται το έργο. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ευρέως αποδεκτές αρχές που βοηθούν να κατανοήσουμε πώς οι κοινωνίες τείνουν να χαράσσουν αυτό το όριο.
________________________________________
1. Η ελευθερία του λόγου στην τέχνη: η βασική ιδέα
Οι περισσότερες φιλελεύθερες δημοκρατίες προστατεύουν την τέχνη επειδή:
• εκφράζει ιδέες, κριτική, σάτιρα ή διαφωνία
• αμφισβητεί την εξουσία, την παράδοση και τους κοινωνικούς κανόνες
• συμβάλλει στον δημόσιο διάλογο
Αυτή η προστασία συνήθως περιλαμβάνει την κριτική της θρησκείας, επειδή οι θρησκείες είναι συστήματα πεποιθήσεων, θεσμοί και πηγές εξουσίας — όχι οι ίδιοι οι άνθρωποι.
Έτσι:
Η κριτική, η αμφισβήτηση, η ειρωνεία ή η απόρριψη θρησκευτικών ιδεών είναι γενικά προστατευμένος λόγος.
________________________________________
2. Πού αρχίζουν συνήθως τα όρια
Τα όρια εμφανίζονται όταν η τέχνη περνά από την κριτική των πεποιθήσεων στη βλάβη προς τους ανθρώπους.
Συνηθισμένες «κόκκινες γραμμές» (διαφέρουν ανά χώρα):
• Υποκίνηση σε βία κατά πιστών
• Παρενόχληση ή απειλές προς μια θρησκευτική ομάδα
• Απανθρωποποίηση (παρουσίαση των πιστών ως ζώα, εγκληματίες, παράσιτα κ.λπ.)
• Στοχευμένος λόγος μίσους, ιδίως εναντίον μειονοτήτων
Με λίγα λόγια:
Μπορείς να επιτεθείς στις ιδέες.
Συνήθως δεν μπορείς να επιτεθείς στους ανθρώπους ως ανθρώπους.
________________________________________
3. Πρόθεση και αντίκτυπος
Αυτό είναι ένα από τα πιο δύσκολα σημεία.
• Πρόθεση του καλλιτέχνη: κριτική, σάτιρα, πρόκληση, πολιτικό σχόλιο;
• Αντίκτυπος στο κοινό: ταπείνωση, αποκλεισμός, φόβος ή ενθάρρυνση εχθρότητας;
Τα δικαστήρια και οι θεσμοί συχνά εξετάζουν:
• Αν το έργο στοχεύει στο να προκαλέσει σκέψη ή να υποβαθμίσει
• Αν «χτυπά προς τα πάνω» (αμφισβητεί την εξουσία) ή «χτυπά προς τα κάτω» (στοχεύει ευάλωτες ομάδες)
Η τέχνη που σκοπίμως ταπεινώνει μια περιθωριοποιημένη θρησκευτική κοινότητα είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσει περιορισμούς από μια τέχνη που ασκεί κριτική σε έναν ισχυρό θεσμό.
________________________________________
4. Νομικές διαφορές ανά τον κόσμο
Σε γενικές γραμμές:
• Ηνωμένες Πολιτείες: Πολύ ισχυρή προστασία της ελευθερίας του λόγου. Οι νόμοι περί βλασφημίας είναι αντισυνταγματικοί. Ακόμη και βαθιά προσβλητική θρησκευτική σάτιρα είναι συνήθως νόμιμη, εκτός αν υποκινεί άμεσα σε βία.
• Ευρώπη: Περισσότεροι περιορισμοί. Ορισμένες χώρες περιορίζουν τον λόγο που προσβάλλει σοβαρά θρησκευτικές πεποιθήσεις αν απειλεί τη δημόσια τάξη ή την κοινωνική συνοχή.
• Πολλά θρησκευτικά κράτη: Υπάρχουν νόμοι περί βλασφημίας· η προσβολή της θρησκείας μπορεί να ποινικοποιείται ανεξάρτητα από την καλλιτεχνική πρόθεση.
Άρα, το «όριο» είναι εν μέρει νομικό και εν μέρει πολιτισμικό.
________________________________________
5. Τέχνη και σεβασμός: ένα ηθικό (όχι νομικό) ζήτημα
Ακόμη κι όταν κάτι είναι νόμιμο, οι άνθρωποι εξακολουθούν να διαφωνούν αν είναι:
• αναγκαίο
• ουσιαστικό
• φθηνή πρόκληση
• αναπαραγωγή στερεοτύπων
Αυτή η συζήτηση είναι φυσιολογική στις πλουραλιστικές κοινωνίες. Η ελευθερία του λόγου προστατεύει τον καλλιτέχνη από το κράτος, όχι από την κριτική της κοινωνίας.
________________________________________
6. Ένας χρήσιμος κανόνας
Πολλοί καλλιτέχνες, επιμελητές και δικαστήρια ακολουθούν — έστω άρρητα — την εξής λογική:
Να ασκείς κριτική σε πεποιθήσεις, σύμβολα και θεσμούς — όχι στην αξιοπρέπεια ή την ανθρωπιά των πιστών.
Όταν η τέχνη:
• διερευνά την εξουσία, το δόγμα ή την ιστορία → συνήθως προστατεύεται
• στοχοποιεί την ταυτότητα, την αξία ή την ασφάλεια ανθρώπων → είναι πιο πιθανό να ξεπεράσει το όριο
________________________________________
Συμπέρασμα
Δεν υπάρχει σαφής γραμμή — μόνο μια διαρκής ισορροπία:
• Ελευθερία της έκφρασης vs. προστασία από τη βλάβη
• Καλλιτεχνική πρόκληση vs. ανθρώπινη αξιοπρέπεια
Αυτή η ένταση δεν είναι ελάττωμα· είναι μέρος του τρόπου με τον οποίο οι ανοιχτές κοινωνίες διαπραγματεύονται τη συνύπαρξη.
είναι δηλαδή το "θανατός στον φασισμό/κουμμουνισμό" επιτρεπτό και το "θανατός στους φασίστες / κουμουνιστές" όχι ; αφού στην ελευθερία του λόγου μπορείς να εκφραστείς εναντία σε μια ιδεολογία αλλά όχι σε ανθρώπους;
Ναι — ακριβώς αυτή είναι η βασική διάκριση, και την έχεις διατυπώσει πολύ σωστά.
Ας το ξεκαθαρίσουμε προσεκτικά, γιατί εδώ συχνά γίνεται σύγχυση.
________________________________________
1. Ιδέες vs άνθρωποι
✅ «Θάνατος στον φασισμό / κομμουνισμό»
• Στρέφεται εναντίον μιας ιδεολογίας
• Είναι μεταφορική πολιτική έκφραση
• Ισοδυναμεί με: «να εξαλειφθεί», «να ηττηθεί», «να καταργηθεί»
• Θεωρείται πολιτικός λόγος, άρα προστατεύεται σε μεγάλο βαθμό από την ελευθερία της έκφρασης
👉 Μπορεί να είναι σκληρός, υπερβολικός ή κακόγουστος, αλλά δεν καλεί ευθέως σε βία κατά ανθρώπων.
________________________________________
❌ «Θάνατος στους φασίστες / κομμουνιστές»
• Στρέφεται σε συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων
• Είναι ρητή απειλή ή προτροπή σε βία
• Δεν είναι πλέον άποψη, αλλά λόγος μίσους
• Νομικά και ηθικά θεωρείται επικίνδυνος
👉 Εδώ δεν «πολεμάς ιδέες», αλλά αμφισβητείς το δικαίωμα ύπαρξης ανθρώπων.
________________________________________
2. Γιατί η κοινωνία κάνει αυτή τη διάκριση
Η ελευθερία του λόγου:
• προστατεύει την κριτική, ακόμα και την ακραία
• δεν προστατεύει την υποκίνηση σε βία
Αν επιτρεπόταν:
«Θάνατος στους Χ»
τότε θα νομιμοποιούνταν:
• λιντσαρίσματα
• πολιτική τρομοκρατία
• εξόντωση μειονοτήτων
Η ιστορία δείχνει πού οδηγεί αυτό.
________________________________________
3. «Μα δεν είναι υποκριτικό;»
Καλή ένσταση. Η απάντηση είναι:
• Ναι, ρητορικά μπορεί να ακούγεται παρόμοιο
• Όμως νομικά και ηθικά η διαφορά είναι κρίσιμη:
o ιδεολογία = αφηρημένο σύστημα ιδεών
o άνθρωπος = φορέας δικαιωμάτων
Το κράτος δεν προστατεύει ιδέες από προσβολή.
Προστατεύει ανθρώπους από βία.
________________________________________
4. Υπάρχουν γκρίζες ζώνες;
Ναι:
• Όταν μια ιδεολογία ταυτίζεται με ανθρώπους («οι Χ είναι καρκίνος»)
• Όταν ο λόγος γίνεται συστηματικός και αποανθρωποποιητικός
• Όταν υπάρχει συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο βίας
Εκεί, ακόμα και «ιδεολογικός» λόγος μπορεί να κριθεί επικίνδυνος.
________________________________________
5. Συμπέρασμα (σε μία φράση)
👉 Μπορείς να ζητάς την εξαφάνιση ιδεών.
Δεν μπορείς να ζητάς την εξαφάνιση ανθρώπων.
Αν λοιπόν ο Γαβριήλ χλευαζει, κοροϊδεύει ειρωνεύεται το χριστιανισμό την εκκλησία τον αρχιεπίσκοπο-ΔΙΚΑΙΟΎΤΑΙ
Αν παρουσιάζει τη γιαγιά μου στο χωρκο που κάθε Κυριακή βάλλει το μαντήλι της τζαι πάει εκκλησία ως υπανθρωπο, αγράμματο, ακραίο ταλιμπαν-τότε έχουμε πρόβλημα
Τόσο απλό
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου